लुम्बिनी । एउटा पर्यटक नेपाल भित्रिएपछि व्यवसायीहरुले सोच्नुपर्ने हो, ‘अव यो मान्छे हामीकहाँ खर्च गर्न आयो । उ आफ्नो देशबाट नेपाल आउँदादेखि नेपालमा खाँदा, बस्दा, घुम्दा नेपालमा उसले खुब खर्च गर्छ । यहींबाट नेपालको पर्यटन बिकास हुन्छ र देश समृद्ध हुन्छ । विभिन्न देशका पर्यटक नेपाल घुम्न आउँदा उनीहरुको निश्चित खर्च हुन्छ । अझ नेपालीहरु नै आन्तरिक पर्यटनमा हिंडे वा भारतबाट पर्यटक आए भने नेपालमा उनीहरुले गर्ने खर्च ‘मज्जा’ को हुन्छ । तर लुम्बिनीमा यस्तोसम्म देखियो कि, विशेषगरी चीनबाट आएका पर्यटकहरुले त नेपालमा खर्च नै नगर्ने रहेछन् । यतिसम्म कि उनीहरुले पिउने पानी र प्रयोग गर्ने टिस्यु पेपरसम्म उनीहरुले आफ्नै देशबाट ल्याउने रहेछन् । यहाँ घुम्न आउँदा लाग्ने सबै खर्च उतै एजेन्सीलाई प्याकेजमा तिर्ने रहेछन् । अनि नेपाली व्यवसायीहरुलाई ‘हातमा लाग्यो सून्य’ ।

स्थानीय पर्यटन व्यवसायीहरुले दिएको जानकारी अनुसार चिनियाँ पर्यटक नेपाल आउँदा नेपालले खासै कमाउँदैन जति भारतीय लगायत अन्य देशका पर्यटकहरु आउँदा कमाउँछन् । ‘सबैभन्दा राम्रो त भारतीय आउँदा हुन्छ । उनीहरु मज्जाले खर्च गर्न नै नेपाल आएका हुन्छन् । एकाध छोडेर भारतीय पर्यटकहरु रमाइलो गर्नुपर्ने, धेरै खर्च गर्नुपर्ने स्वभावका हुन्छन्, तर केहि देशका नागरिक र त्यसमा पनि चिनियाँ नागरिकहरु त टिस्यु पेपरसम्म उतै आफ्नै देशबाट ल्याउँछन् ।’ अर्थ सरोकारसँग कुराकानी गर्दै एक पर्यटन व्यवसायी भन्छन्, ‘हाम्रो देशमा फिल्म हलमासमेत बाहिरको खाने कुरा लैजान पाईदैन । तर चिनियाँ पर्यटकहरु त पानीसमेत उतैबाट बोकेर आउँछन्। होटलले दिएको ‘फ्रि’को पानी बाहेक उनीहरु पानीसमेत हत्तपत्त किनेर खाँदैनन् । उनीहरु आउँछन्, घुम्छन्, जान्छन् । सबै खर्च उतै भुक्तानी गरिएको हुन्छ ।’

चिनियाँ पर्यटकले लुम्बिनी घुम्न आउँदा यतिसम्म गरेको पाइयो कि, नेपालमा केहि खर्च गर्नुपर्यो भने पनि चीनकै एजेन्टलाई विभिन्न पेमेन्ट गेटवेमार्फत पैसा तिर्ने र उताको एजेन्टले आफ्नो कमिसन कटाएर नेपालमा पैसा पठाउने रहेछ । ‘हामीले होटलमा बसेको र खाएको खर्च बाहेक केहि अतिरिक्त कमाई गर्ने ठाउँ नै रहन्न । सो रकम पनि उनीहरुले चीनकै एजेन्टलाई तिर्छन् । हामीले आफ्नै सर्भिसमा पनि कमिसन कटाएर भाग लिन्छौँ ।’ एक पर्यटन व्यवसायी भन्छन्, ‘यतिसम्म कि चिनियाँ पर्यटकहरुले त नेपालमा नेपालको नोटसमेत खासै साट्दैनन् । किनकि उनीहरु खर्च नै गर्दैनन् । नेपालमा आउँदा कति खर्च लाग्छ, यहाँ बस्दा, खाँदा कति खर्च लाग्छ, ट्राभलमा कति खर्च लाग्छ भन्ने पहिला नै फिक्स गरेर उतै पैसा तिरिएको हुन्छ । यहाँ अतिरिक्त शुल्क खासै केहि खर्च नै गर्दैनन् उनीहरु ।’ प्राय: हामी नेपाली बाहिर घुम्न जाँदा पनि प्याकेजमा गए पनि त्यहाँ पनि हाम्रो खर्च हुन्छ । नेपालीहरु शपिङमा ठुलो खर्च गर्छन् । नेपाल आउने अन्य देशका पर्यटकहरुले पनि अलि बढी नै खर्च गर्छन् । भारतीयहरु त झन् नेपाली पर्यटन व्यवसायीहरुका लागि पैसा धेरै खर्च गराउने मुख्य क्लाइन्ट नै हुन्छन् । तर चिनियाँ पर्यटकहरु नेपाल आउँदा खर्च नै गर्दैनन् ।

अहिले लुम्बीनीमा भारतीय पर्यटकको संख्या निकै बढेको छ । बुद्ध जयन्तीको अवसर पारेर भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी केहि समय अगाडी गौतमबुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी पछि भएको प्रचारले यहाँ पर्यटकहरु बढेका हुन् । अहिले भारतका विभिन्न स्थानहरुबाट नेपाल घुम्न भारतीय पर्यटकहरु आउँछन् । उनीहरु लुम्बिनीसम्म आएपछि काठमाडौँको पशुपतिनाथसम्म पनि आउँछन् । धेरै पर्यटकहरु हिमालतिर जान्छन् । तर चिनियाँ पर्यटकहरुमध्ये कतिपय त लुम्बिनीको भ्रमणसकेर नेपालको एयरपोर्ट हुँदै स्वदेश फर्कन्छन् । ‘हदै घुमे भने स्वयम्भु । नत्र अन्त त गाह्रो छ । चिनियाँ पर्यटकहरु काठमाडौँ आएका बेला नगरकोट जान पनि टाढा छ भन्छन् ।’ हामीसँगको कुराकानीमा ती पर्यटन व्यवसायीले भने, ‘हुन त अरु केहि देशका पर्यटक पनि यस्तै हुन्, अलि कम खर्चिला । तर चिनियाँ पर्यटकहरु आउँदा भने नेपालमा खाएको र बसेको बाहेक केहि फाइदा नै हुँदैन ।